Prinsipat

	Qədim Roma tarixi
	lat. Senatus Populusque Romanus; Senat və Roma xalqı
	Dövrlər
	Roma çarlığı; ( e. ə. 754 — e. ə. 509)
	Roma Respublikası; ( e. ə. 509 — e. ə. 27)
	Roma İmperiyası; ( e. ə. 27 — 1453-cü illər)
Prinsipat; Qərbi Roma	Dominat; Bizans
	Respublika konstitusiyası
	S.P.Q.R.; Senat; Komisia; Magistratura
	S.P.Q.R.; Senat; Komisia; Magistratura
	Magistratlar
Konsul; Pretor; Senzor; Kurullu Edil; Kvestor	Xalq tribunu; Qubernator; Propretor
	Fövqəladə magistratlar
Diktator; Suvarilər rəisi; (Magister equitum); Hərbi tribun	Çar; İnterreks; Triumvirat; Desemvirlər
	Titullar
Leqat; Duks; Offisium; Prefekt; Vikar; Vigintiseksviri; Liktor	Hərbi magistr; İmperator; Prinseps; Baş pontifik; Avqust; Sezar; Tetrarx
	Sülalələr
	Yulilər-Klavdilər ( e. ə. 27— 68) Flavilər (69–96) Nerva-Antonin (96–192) Konstantinlər (305–363) Valentinlər (364–378) Feodosiya (378–395) Yustinianlar (518–602) İraklilər (610–695; 705–711)
	Yulilər-Klavdilər ( e. ə. 27— 68) Flavilər (69–96) Nerva-Antonin (96–192) Konstantinlər (305–363) Valentinlər (364–378) Feodosiya (378–395) Yustinianlar (518–602) İraklilər (610–695; 705–711)
	Əhali, inzibati və sosial tərkib
Latınlar; Sabinlər; Etrusklar; Patrisilər; Plebeylər; Pretorianlar; Barbarlar; Qladiator	Kuriya; Senturiya; Triba; Vestal bakirəsi; Matrona
	Qədim Romada hüquq
	Xatirənin lənətlənməsi; (Damnatio memoriae ) Roma vətəndaşlığı Fərqlənmə kursu; (Cursus honorum) Digesta Konkubinat
	Xatirənin lənətlənməsi; (Damnatio memoriae ) Roma vətəndaşlığı Fərqlənmə kursu; (Cursus honorum) Digesta Konkubinat
	bax; müzakirə; redaktə;

Prinsipat (lat. principatus, prinseps Məclisi açan ilk senator) – şərti termin olub Qədim Romanın ilkin imperiya dövrünə (27 e.ə. — 284 b.e.) xas olan hakimiyyət-idarə üsülunun adı. Monarx və respublika hakimiyyətini özündə birləşdirən idarəetmə üsulu. Bu idarə üsulunun başında duran prinseps termini ilə adlandırılır. Prinseps monarx olmayıb, bərabər olanların birincisi sayılır. Bu o deməkdir ki, dıvlətin idarəetmə səlahiyyətlərinə xalq trubinas kimi prinseps də malikdir. Bəzən bu titul imperatorla qarışdırılır.

Prisipat sistemi Avqustun zamanından, hakimiyyətin müxtəlif magistratlara əsaslandığı bir dıvrdə tətbiq edilməyə başlanılmışdır. Avqust və onun xələfləri sonralar prinseps kimi öz əllərində ali vətəndaş (xalq tribunası) və magistratlara aid hərbi hakimiyyəti cəmləyərək respublika idarəçiliyini: senatı, komisi (xalq tribunasını) və magistratları (senzorlardan başqa) daha da formallaşdırırlar. Bu institutlara seçkilər və onların fəaliyyəti prinsepsin nəzarəti ilə həyata keçirildiyindən funksiyalarını getdikcə itirərək, beləliklə prinsipat hakimiyyəti siyasi simasını dəyişərək onun yerini imperator idarə üsulu tutmağa başlamış olur. Tarixdə prinsepat imperiyanın ilkin yaranma dövrünü səciyyələndirir.